پیشینه تاریخی
جزیره مرجانی خارگ حدود یک میلیون سال پیش در اثرحرکات تحت الارضی بوجود آمده است. این جزیره که حدود 35 کیلومتر از ساحل گناوه فاصله دارد، از نظر تقسیمات کشوری از توابع شهرستان بوشهر است و حدود 8 کیلومتر طول و 4 کیلومتر عرض دارد. ارتفاع جزیره از سطح دریا حدود 3 متر و آب و هوای آن مرطوب و بیشتر با بادهای شرجی همراه است. به علت نزدیکی به مناطق نفت خیز، موقعیت خوب دریایی و عمق مناسب برای پهلوگیری نفتکش های عظیم، جزیره خارگ مناسب ترین مکان برای صدور و بارگیری نفت تشخیص داده شد و پس از عقد قرار داد با کنسرسیوم نفت، پروژه ساخت اسکله های بارگیری و مخازن ذخیره نفت در آن آغاز گردید. پایانه خارگ تا سال 1378 توسط شرکت مناطق نفت خیز جنوب اداره می شد. به منظور سازماندهی کلیه پایانه های نفتی کشور، مدیریت تخصصی و یکپارچه و ارتقای عملکرد آن ها به سطح استانداردهای بین المللی پایانه های نفتی، در سال 1379 شرکت پایانه های نفتی ایران تاسیس شد.
نفت تولیدی از مناطق نفت خیز جنوب ابتدا به وسیله خطوط لوله از تلمبه خانه های اهواز، امیدیه و گوره به چند راهه گناوه منتقل و سپس توسط سه خط لوله زیردریایی 30 اینچی، یک خط لوله 42 اینچی و یک خط لوله 52 اینچی در بستر دریا پس از طی مسافتی در حدود 32 کیلومتر به جزیره خارگ وارد می شود. این خطوط که ناقل نفت خام سبک و سنگین می باشند تا مخازن ذخیره سازی امتداد داشته و پس از ورود به ایستگاه کاهش فشار به تفکیک نوع نفت (سبک و سنگین) وارد مخازن می شوند. سپس از طریق راه خروجی مخازن توسط دو خط لوله جداگانه 78 اینچی که هر یک به نوع خاصی از نفت اختصاص دارد به سمت اسکله غربی (آذرپاد) و از طریق چهار خط لوله 48 اینچی به سمت اسکله شرقی (T) هدایت می شوند. نفت خام با عبور از سیستم میترینگ از نظر کمی مورد اندازه گیری قرار می گیرد. در نهایت بر روی اسکله های بارگیری از طریق بازوهای بارگیری وارد نفتکش می شود.

منطقه عملیاتی خارگ
جزیره خارگ در فاصله 57 کیلومتری شمال غربی بوشهر قرار دارد. این جزیره با طول تقریبی 8 کیلومتر و عرض 4 تا 5 کیلومتر در 28 کیلومتری بندر گناوه واقع شده است. اکتشاف نفت در خلیج فارس و فعال شدن شرکت آیپک در سال 1338 استخراج نفت در این منطقه، نخستین بار عملیاتی گردید. در حال حاضر این منطقه از ظرفیت تولیدی به میزان 345 هزار بشکه در روز از میادین درود، ابوذر و فروزان برخوردار می باشد. میادین نفتی منطقه خارگ به شرح ذيل مي باشند :

میدان ابوذر
این میدان در جنوب غربی و در فاصله 76 کیلومتری از جزیره خارگ قرار گرفته است و در حال حاضر تولید روزانه آن با 89 حلقه چاه در حدود 185.000 بشکه نفت می باشد. نفت این میدان بوسیله خط لوله 24 اینچ زیر دریا به جزیره خارگ جهت فرآورش و ذخیرهسازی ارسال می شود. بازسازی این میدان که در دوران جنگ تحمیلی منهدم شده بود از دستاوردهای ملی و مهم صنعت نفت ایران و این شرکت می باشد. تمامی مراحل طراحی، ساخت، حمل و نصب سکوهای میدان ابوذر توسط مهندسین و صنعتگران ایرانی انجام و سرانجام در اوایل سال 80 توسط ریاست محترم جمهوری وقت، افتتاح و بهرهبرداری از آن آغاز شد. اجرای این طرح موجب تحول اساسی در توانمندی صنعتگران ایرانی در بخش دریا گردیده است.
میدان درود
این میدان با وسعتی بیش از جزیره خارگ در زیر این جزیره و آبهای اطراف آن قرار دارد و شامل : دو بخش خشکی و دریا می باشد. که اصطلاحاً به درود 1 و2 موسوم هستند. تولید از این میدان نخستین بار از سال 1343 با حفر 18 حلقه چاه در دریا و 24 حلقه چاه در خشکی آغاز گردید. این میدان در حال حاضر دارای 53 حلقه چاه بوده و از تولیدی به میزان 170 هزار بشکه در روز برخوردار می باشد. که پس از تصفیههای اولیه و ثانویه در کارخانه خشکی، به مخازن ذخیرهسازی ارسال میگردد.
میدان نوروز
این میدان در 97 کیلومتری منطقه بهرگان قرار دارد و در ابتداء دارای 14 حلقه چاه فعال بوده است که در خلال جنگ تحمیلی تأسیسات آن تقریباً به طول کامل منهدم گردید. با پایان جنگ، بازسازی موقت تأسیسات در دریا و خشکی انجام و طرح توسعه و نوسازی میدان نوروز در قالب بیع متقابل شامل : حفاری 17 حلقه چاه جدید افقی، یک سکوی بهره برداری حفاری، یک سکوی چاه و یک سکوی مسکونی در برنامه قرار گرفت. با اتمام طرح، در نیمه اول سال 84 تولید از این میدان به میزان 90 هزار بشکه در روز آغاز و از طریق خط لوله 22 اینچ به میدان سروش منتقل و پس از فرآورش نهایی در یک سکوی مجزا در میدان سروش به پایانه صادراتی و شناور سورنا (F.S.U.) منتقل، ذخیره و صادر میگردد.
کارخانه درود 3
با توجه به طول مدت بهره برداری و افت نسبتاً شدید فشار مخزن و نیز عدم امکان نگهداشت تولید از میدان، پیشبینی میگردید که در صورت عدم اجرای طرح توسعه و ادامه روند تولید، از میزان برآورد 6/7 میلیارد بشکه ذخیره مخزن بیش از 5/1 میلیارد آن قابل استحصال نباشد. از طرفی به دلیل اینکه تأسیسات موجود قبلی توان فرآورش بیش از 180 هزار بشکه در روز را نداشت، موضوع طراحی و ایجاد تأسیسات جدید فرآورش نفت خام تحت نام : درود 3 با ظرفیت 85 هزار بشکه در روز در دستور کار قرار گرفت و در نهایت با افتتاح آن در نیمه اول سال 1386 به اجرا در آمد. این کارخانه شامل : بخشهای گوناگونی از جمله : تأسیسات تزریق گاز، تأسیسات تزریق آب، شیرینسازی گاز و... می باشد.
میدان مشترک فروزان
این میدان در 100 کیلومتری چنوب شرقی جزیره خارگ قرار دارد. میدان فروزان دارای 53 حلقه چاه بوده و با میدان مرجان (عربستان سعودی) مشترک می باشد. به همین دلیل بهرهبرداری از این حوضه نفتی همواره مورد توجه خاص بوده است.
نفت این میدان بوسیله خط لوله 20 اینچ زیر دریا به تأسیسات خشکی جهت فرآورش و ذخیرهسازی ارسال می شود. پروژه توسعه این میدان با پیمانکار ایرانی منعقد و در حال اجرا است.
عمده ترین پروژه های انجام شده و در دست اجرای جزیره خارگ عبارتند از :
توسعه یال غربی میدان ابوذر، طرح توسعه میادین فروزان و اسفندیار، احداث خط لوله 42 اینچ صادرات نفت خام از اسکله غربی آذرپاد. احداث و راه اندازی اسکله جدید بهرگان. احداث یک مخزن یک میلیون و سیصد هزار بشکهای، یک مخزن 500 هزار بشکه ای و دو مخزن 250 هزار بشکهای که برای ذخیرهسازی نفت در مدار قرار گرفته است. طرح توسعه میدان درود در قالب پروژه بیع متقابل برای تزریق 120 میلیون فوت مکعب گاز به مخزن میدان درود و 250 هزار بشکه تزریق آ ب برای افزایش تولید. پروژه جمعآوری گازهای مناطق خارگ و بهرگان شامل : جمعآوری گازهای میادین هندیجان، بهرگانسر، سروش و نوروز از منطقه بهرگان که با گازهای میدان نفتی ابوذر به خارگ منتقل و با گاز میدان درود و فروزان در کارخانهای که شامل : دو واحد به ظرفیت مجموعاً 660 میلیون فوت مکعب درروز می باشد، فرآورش میشود. از این میزان گاز، حداکثر روزانه 45 هزار بشکه مایعات گازی استحصال خواهد شد و گازهای باقیمانده، بخشی برای مصارف داخلی و بخشی بعنوان خوراک کارخانه متانول و بخشی دیگر نیز برای تأمین گاز مربوط به پروژه تزریق گاز ارسال می شود. پروژه جمعآوری پسابهای صنعتی و بهداشتی در منطقه خارگ.
